Ổ cứng HDD (Hard Disk Drive) là trái tim lưu trữ của máy tính, nơi cất giữ mọi thứ quan trọng từ những bức ảnh kỷ niệm, tài liệu công việc cho đến các ứng dụng và trò chơi yêu thích của bạn. Tuy nhiên, ít ai biết rằng, chính những thói quen tưởng chừng vô hại hàng ngày lại đang âm thầm rút ngắn tuổi thọ của ổ cứng. Việc ổ cứng HDD gặp lỗi sớm thường xuất phát từ những sai lầm có thể phòng tránh được mà không phải ai cũng nhận ra. Để đảm bảo dữ liệu của bạn luôn an toàn và kéo dài tuổi thọ thiết bị, hãy cùng thuthuatmeohay.com tìm hiểu 6 thói quen tai hại này và cách khắc phục chúng.
1. Tắt Máy Tính Không Đúng Cách
Màn hình shutdown của Windows, minh họa cách tắt máy tính đúng cách để bảo vệ ổ cứng HDD.
Nhìn thấy ai đó rút thẳng dây nguồn để tắt máy tính là một cảnh tượng khiến nhiều chuyên gia công nghệ phải rùng mình. Hành động này có vẻ nhanh gọn và vô hại, nhưng thực tế, ổ cứng HDD của bạn đang cố gắng hoàn thành các tác vụ ghi dữ liệu dở dang khi nguồn điện bị cắt đột ngột. Trong những khoảnh khắc này, đầu đọc/ghi của ổ đĩa được định vị trên các đĩa quay (platters). Việc tắt máy đột ngột buộc chúng phải đỗ khẩn cấp, có khả năng làm hỏng các khu vực dữ liệu (data sectors) hoặc gây hư hại vĩnh viễn cho các bộ phận cơ học bên trong.
Nhiều người nghĩ rằng một lần tắt sai cách sẽ không ảnh hưởng gì, nhưng trên thực tế, những hư hại này tích tụ theo thời gian, từ từ làm giảm độ tin cậy của ổ đĩa cho đến khi nó hỏng hoàn toàn. Giải pháp rất đơn giản: luôn sử dụng quy trình tắt máy đúng cách của Windows hoặc dùng phím tắt để tắt máy nhanh chóng. Nếu bạn thường xuyên gặp sự cố mất điện, hãy cân nhắc đầu tư một bộ lưu điện UPS (Uninterruptible Power Supply) để có đủ thời gian tắt máy an toàn và bảo vệ các thiết bị khác.
2. Để Ổ Cứng Đầy Dung Lượng Tối Đa
Ảnh chụp màn hình hiển thị dung lượng ổ đĩa Windows gần đầy, cho thấy nguy cơ làm giảm hiệu suất và tuổi thọ ổ cứng.
Đừng cố gắng nhồi nhét file vào ổ cứng cho đến khi không còn một chút không gian nào. Thói quen này đang dần giết chết ổ cứng HDD của bạn. Khi ổ đĩa đạt đến dung lượng tối đa, Windows không thể tạo các file tạm thời hoặc thực hiện các hoạt động bảo trì cần thiết. Hệ thống của bạn sẽ liên tục “vật lộn” để tìm kiếm những mảnh không gian trống nhỏ nhất nhằm hoàn thành các tác vụ cơ bản. Điều này buộc ổ đĩa phải làm việc vất vả hơn theo cấp số nhân, tạo ra nhiệt lượng dư thừa và tăng sự hao mòn.
Ổ cứng HDD cần không gian “thở”; thông thường, 10-15% tổng dung lượng nên được để trống để đạt hiệu suất tối ưu. Cuộc chiến không ngừng để tìm không gian trống cũng làm phân mảnh dữ liệu của bạn trên nhiều khu vực khác nhau, khiến ổ đĩa phải làm việc quá sức trong mỗi thao tác file. Máy tính của bạn có thể chậm một cách đáng kể chỉ vì bạn đã bỏ qua các cảnh báo về dung lượng lưu trữ. Nếu bạn muốn lấy lại không gian, hãy bắt đầu bằng cách xác định những gì đang chiếm đầy ổ cứng và loại bỏ các file không cần thiết. Điều này sẽ cải thiện hiệu suất và kéo dài tuổi thọ cho ổ đĩa của bạn.
3. Nhiệt Độ Cao – Kẻ Thù Thầm Lặng Của Ổ Cứng HDD
Hình ảnh minh họa bản đồ nhiệt (heatmap) cho thấy sự phân bố nhiệt độ, nhấn mạnh ảnh hưởng của nhiệt độ cao lên các linh kiện điện tử và ổ cứng HDD.
Nhiệt độ cao phá hủy ổ cứng HDD theo những cách mà hầu hết mọi người không bao giờ nhận ra. Các ổ cứng quá nhiệt có thể trông vẫn bình thường bên ngoài, nhưng chúng thường gặp lỗi trong vòng vài tháng do hư hại nhiệt. Ổ cứng chứa các thành phần cơ học chính xác sẽ giãn nở và co lại để phản ứng với sự thay đổi nhiệt độ. Khi các bộ phận này quá nóng, dung sai giữa đầu đọc/ghi và đĩa quay sẽ dịch chuyển, gây ra lỗi dữ liệu và hư hỏng vĩnh viễn.
Phần lớn, quạt bị tắc bụi và lỗ thông hơi bị chặn tạo ra điều kiện như lò nung bên trong vỏ máy tính. Hãy kiểm tra nhiệt độ ổ đĩa của bạn thường xuyên — bất kỳ nhiệt độ nào trên 55°C (131°F) đều đáng lo ngại, và nhiệt độ trên 60°C (140°F) là dấu hiệu của rắc rối. Bạn nên vệ sinh máy tính để bàn của mình vài tháng một lần, đặc biệt là quạt và lỗ thông hơi, để đảm bảo luồng không khí thích hợp xung quanh các ổ đĩa. Hãy cân nhắc thêm quạt vỏ máy hoặc đặt máy tính xa các nguồn nhiệt. Ổ cứng HDD hoạt động tối ưu trong môi trường mát mẻ, thông thoáng, và việc duy trì nhiệt độ thích hợp có thể kéo dài đáng kể tuổi thọ của chúng.
4. Di Chuyển Máy Tính Khi Đang Hoạt Động
Bên trong ổ cứng, các đầu đọc/ghi siêu nhỏ lơ lửng chỉ vài nanomet trên các đĩa quay với tốc độ 7.200 RPM. Bất kỳ chuyển động đột ngột hoặc rung động nào cũng có thể khiến các đầu này va chạm vào bề mặt đĩa — một lỗi nghiêm trọng được gọi là “head crash” (đầu đọc va chạm). Ngay cả những chuyển động nhẹ nhàng cũng có thể gây ra vấn đề. Nếu bạn di chuyển máy tính khi nó đang chạy, điều đó có thể tạo ra rung động buộc các cơ chế bên trong ổ đĩa phải làm việc vất vả hơn để duy trì vị trí chính xác.
Sự bù trừ liên tục này làm tăng tốc độ hao mòn các thành phần. Mặt khác, laptop có khả năng xử lý chuyển động tốt hơn nhờ thiết kế chống sốc, nhưng ổ đĩa desktop đòi hỏi sự ổn định. Giải pháp rất đơn giản: luôn tắt nguồn máy tính trước khi di chuyển. Nếu bạn bắt buộc phải di chuyển một hệ thống đang chạy, hãy di chuyển nó một cách chậm rãi và ổn định, tránh mọi chuyển động giật cục. Tốt hơn hết, hãy đầu tư vào một ổ cứng SSD (Solid State Drive) để tăng tính di động — nhưng nếu bạn vẫn đang sử dụng HDD, hãy đối xử với nó như một thiết bị cơ khí chính xác.
5. Không Chống Phân Mảnh Ổ Cứng Thường Xuyên
Khi Windows lưu file, nó không phải lúc nào cũng tìm thấy không gian liền kề, và thường chia dữ liệu thành nhiều vị trí khác nhau trên ổ đĩa của bạn. Các đầu đọc/ghi của ổ cứng HDD phải liên tục di chuyển khắp đĩa để tập hợp lại các file bị phân mảnh này. Chuyển động tìm kiếm quá mức này tạo ra sự hao mòn không cần thiết cho các bộ phận cơ học đồng thời làm cho mỗi thao tác file chậm hơn và gây căng thẳng hơn cho ổ đĩa của bạn.
May mắn thay, Windows bao gồm các công cụ chống phân mảnh tích hợp sẵn giúp sắp xếp lại dữ liệu phân tán thành các khối liền kề. Học cách chống phân mảnh ổ cứng HDD trong Windows có thể cải thiện cả hiệu suất và tuổi thọ của ổ đĩa. Hãy lên lịch các phiên chống phân mảnh hàng tuần hoặc hàng tháng để giữ cho ổ cứng HDD của bạn hoạt động trơn tru. Quá trình này giúp hợp nhất các file bị phân mảnh, giảm căng thẳng cơ học và tạo nhiệt, đồng thời làm cho hệ thống của bạn phản hồi nhanh hơn đáng kể. Đây là một thao tác bảo trì đơn giản nhưng ngăn ngừa hư hỏng lâu dài.
6. Bỏ Qua Việc Theo Dõi Sức Khỏe Ổ Cứng
Bạn không thể đợi cho đến khi ổ cứng bắt đầu phát ra tiếng kêu lạch cạch mới kiểm tra sức khỏe của nó — đến lúc đó thì đã quá muộn. Ổ cứng HDD bao gồm công nghệ Tự Giám Sát, Phân Tích và Báo Cáo (SMART), theo dõi các số liệu thống kê quan trọng như nhiệt độ, tỷ lệ lỗi và số lượng sector đang chờ xử lý. Các số liệu này tiết lộ các vấn đề trước khi xảy ra lỗi nghiêm trọng, miễn là bạn theo dõi chúng.
Bạn có thể kiểm tra sức khỏe ổ đĩa của mình bằng CrystalDiskInfo, một tiện ích miễn phí hiển thị dữ liệu SMART ở định dạng dễ hiểu. Khi bạn thấy các dấu hiệu cảnh báo, chẳng hạn như tăng số lượng sector được phân bổ lại hoặc nhiệt độ tăng cao, đã đến lúc sao lưu dữ liệu và cân nhắc thay thế.
Giao diện phần mềm CrystalDiskInfo hiển thị tình trạng sức khỏe ổ cứng ở mức "Caution" (Thận trọng) với màu vàng, báo hiệu cần kiểm tra và sao lưu dữ liệu ngay lập tức.
Thay thế cho việc kiểm tra là mất tất cả dữ liệu mà không có cảnh báo. Giống như CrystalDiskInfo, có rất nhiều công cụ miễn phí khác cho biết liệu ổ cứng của bạn có sắp hỏng hay không, giúp bạn có thời gian sao lưu dữ liệu quan trọng.
Tải xuống: CrystalDiskInfo (Miễn phí)
Đừng bỏ qua các cảnh báo màu vàng hoặc đỏ về tình trạng sức khỏe trong phần mềm theo dõi ổ cứng, vì chúng có thể có nghĩa là thận trọng hoặc cảnh báo nghiêm trọng.
Những thói quen này có vẻ nhỏ nhặt, nhưng chúng đang âm thầm phá hủy ổ cứng HDD của bạn mỗi ngày. Những thay đổi nhỏ trong cách bạn đối xử với ổ cứng có thể kéo dài thêm nhiều năm tuổi thọ cho thiết bị và giúp bạn tránh mất đi dữ liệu không thể thay thế. Hãy áp dụng ngay những lời khuyên trên để bảo vệ “kho báu” kỹ thuật số của mình. Đừng quên chia sẻ bài viết này để giúp bạn bè và người thân của bạn cùng bảo vệ ổ cứng nhé!
