ChatGPT đã trở thành một công cụ mạnh mẽ trong công việc và học tập, nhưng đôi khi, nó có thể hiểu sai ý định của bạn, dẫn đến những câu trả lời lạc đề hoặc không chính xác. Việc phải liên tục sửa đổi câu hỏi là điều khiến nhiều người dùng nản lòng. Tuy nhiên, bằng cách áp dụng một vài kỹ thuật prompt cụ thể, bạn có thể biến ChatGPT thành một trợ lý AI đắc lực, luôn mang lại phản hồi rõ ràng và chính xác. Bài viết này sẽ đi sâu vào 7 phương pháp tối ưu prompt hiệu quả, giúp bạn khai thác triệt để tiềm năng của ChatGPT và nâng tầm trải nghiệm tương tác với trí tuệ nhân tạo.
1. RAIN: Đặt Mục Tiêu Rõ Ràng
RAIN là viết tắt của Role (Vai trò), Aim (Mục tiêu), Input (Đầu vào) và Numeric Target (Mục tiêu số lượng). Phương pháp này giúp bạn thiết lập những kỳ vọng chính xác cho chatbot AI, đảm bảo kết quả luôn cô đọng nhưng vẫn đầy đủ và chính xác.
Đầu tiên, bạn cần gán cho ChatGPT một vai trò cụ thể, ví dụ như “một chuyên gia viết về khoa học thần kinh” hoặc “một nhà nghiên cứu sách”. Sau đó, xác định rõ mục tiêu bạn muốn AI thực hiện, chẳng hạn như “tối ưu hóa một đoạn văn” hoặc “tóm tắt nội dung”. Tiếp theo, cung cấp chính xác dữ liệu đầu vào cần thiết cho nhiệm vụ. Cuối cùng, đặt ra một giới hạn số lượng cụ thể, ví dụ: “dưới 100 từ” hoặc “x số lượng gạch đầu dòng”.
Ví dụ:
Bạn là một người viết có kinh nghiệm về các chủ đề khoa học thần kinh. Nhiệm vụ của bạn là tóm tắt những điểm chính từ bài đăng blog được cung cấp dưới đây. Tập trung vào sự rõ ràng và mức độ liên quan cho độc giả trực tuyến. Trả về chính xác **năm gạch đầu dòng** nêu bật những hiểu biết quan trọng nhất.Prompt này kiểm tra mọi yếu tố của RAIN:
- Role (Vai trò): Người viết khoa học
- Aim (Mục tiêu): Tóm tắt những điểm chính
- Input (Đầu vào): Bài đăng blog
- Numeric Target (Mục tiêu số lượng): Năm gạch đầu dòng
2. RTF: Hướng Dẫn ChatGPT Chi Tiết
RTF là viết tắt của Role (Vai trò), Task (Nhiệm vụ) và Format (Định dạng). Đây là phương pháp lý tưởng khi bạn cần một kết quả đơn giản và rõ ràng từ ChatGPT.
Bạn bắt đầu bằng cách chỉ định một vai trò cho ChatGPT, chẳng hạn như “một gia sư khoa học”. Sau đó, bạn xác định cụ thể nhiệm vụ mà AI cần thực hiện, ví dụ như “viết lại” hoặc “tóm tắt văn bản”. Cuối cùng, bạn nêu rõ định dạng mong muốn cho câu trả lời – có thể là danh sách gạch đầu dòng, các đoạn văn ngắn hoặc danh sách.
Ví dụ, khi cần chỉnh sửa phản hồi bài luận, bạn có thể yêu cầu ChatGPT, với vai trò “một cán bộ tuyển sinh”, viết lại thành các gạch đầu dòng rõ ràng. Kết quả thường nhanh chóng và chính xác theo yêu cầu.
Hãy đóng vai trò là một gia sư khoa học hữu ích. Nhiệm vụ của bạn là viết lại lời giải thích về quá trình quang hợp của học sinh để làm cho nó rõ ràng và chính xác hơn. Định dạng câu trả lời của bạn dưới dạng danh sách gạch đầu dòng, đơn giản hóa các khái niệm chính cho học sinh cấp hai.
**Đầu vào:**
[Chèn lời giải thích gốc của học sinh vào đây]3. RISE: Câu Trả Lời Từng Bước Dễ Hiểu
RISE là viết tắt của Role (Vai trò), Input (Đầu vào), Steps (Các bước) và Expectation (Kỳ vọng). Phương pháp này cực kỳ hữu ích khi bạn mong muốn nhận được sự hướng dẫn có cấu trúc, từng bước một từ AI.
Bạn gán cho ChatGPT một vai trò, ví dụ như “một huấn luyện viên cá nhân”. Sau đó, bạn cung cấp đầu vào cần thiết – chẳng hạn như các mục tiêu về thể chất của bạn. Tiếp theo, yêu cầu ChatGPT phác thảo các bước rõ ràng và giải thích từng bước. Cuối cùng, mô tả chính xác kết quả thành công sẽ trông như thế nào. Khi lập kế hoạch tập luyện, phương pháp RISE đảm bảo lời khuyên chi tiết, logic và thực tế.
Mô hình RISE: Cấu trúc prompt ChatGPT theo từng bước để đạt kết quả chi tiết
4. FLOW: Tối Ưu Đầu Ra Kỹ Thuật hoặc Sáng Tạo
FLOW là viết tắt của Function (Chức năng), Level (Cấp độ), Output (Đầu ra) và Win Metric (Tiêu chí thành công). Phương pháp này hoàn hảo để tạo ra các kết quả chất lượng cao, có tính chuẩn hóa.
Đầu tiên, bạn xác định chức năng của ChatGPT, ví dụ như “một nhà thiết kế UX” hoặc “một chuyên gia tiếp thị kỹ thuật số”. Sau đó, bạn chọn một cấp độ kỹ năng: người mới bắt đầu, trung cấp hoặc chuyên gia. Tiếp theo, chỉ định loại đầu ra cần thiết, chẳng hạn như một bản vẽ wireframe hoặc một dàn ý tiếp thị. Cuối cùng, cung cấp một tiêu chí thành công rõ ràng, ví dụ như tuân thủ các tiêu chuẩn cụ thể hoặc cải thiện mức độ tương tác. Khi thực hiện các dự án phức tạp, FLOW có thể nhất quán tạo ra các dàn ý chi tiết, chuyên nghiệp.
Ví dụ:
Bạn là một nhà thiết kế UX cấp độ trung cấp. Tạo một tài liệu đặc tả wireframe cho trang đăng ký ứng dụng di động. Đảm bảo nó đáp ứng các tiêu chuẩn truy cập WCAG 2.2 AA. Bao gồm các phần được gắn nhãn, mô tả trường biểu mẫu và các mẹo sử dụng chính.Prompt này tuân thủ cấu trúc F-L-O-W một cách chính xác:
- Function (Chức năng): Nhà thiết kế UX
- Level (Cấp độ): Trung cấp
- Output (Đầu ra): Tài liệu đặc tả wireframe
- Win Metric (Tiêu chí thành công): Đáp ứng tiêu chuẩn WCAG 2.2 AA
5. ROSE: Cho Kết Quả Hoàn Hảo
ROSE là viết tắt của Role (Vai trò), Objective (Mục tiêu), Steps (Các bước) và Expected Result (Kết quả mong đợi). Tôi sử dụng nó cho các nhiệm vụ mang tính chiến lược đòi hỏi kết quả rõ ràng và đo lường được.
Bạn có thể bắt đầu bằng cách gán cho ChatGPT một vai trò, như “một chuyên gia chiến lược tăng trưởng” hoặc “một CEO”. Sau đó, xác định một mục tiêu cụ thể, ví dụ như “cải thiện tỷ lệ giữ chân khách hàng”. Tiếp theo, cung cấp các bước rõ ràng, có thể hành động để ChatGPT thực hiện. Cuối cùng, mô tả chính xác kết quả bạn mong muốn, thường bao gồm các mục tiêu có thể đo lường được.
Sử dụng ROSE, bạn có thể biến ChatGPT thành một công cụ tạo tiêu đề bài viết chuyên nghiệp. Phương pháp này không khác nhiều so với việc sử dụng AI để tìm cảm hứng viết khi bạn đang bí ý tưởng. Phần “Các bước” buộc ChatGPT phải thể hiện quá trình đằng sau việc tạo ra ý tưởng.
Bạn là một chuyên gia tiêu đề sáng tạo. Mục tiêu của bạn là tạo ra các tiêu đề thu hút sự chú ý cho một bài viết về cách sử dụng ChatGPT hiệu quả hơn. Phác thảo các bước bạn sẽ thực hiện để lên ý tưởng và tinh chỉnh những tiêu đề này. Kết quả mong đợi là danh sách 10 tiêu đề đã được hoàn thiện, có tác động cao, phù hợp để xuất bản trực tuyến.6. PIVO: Giải Quyết Vấn Đề Một Cách Có Hệ Thống
PIVO là viết tắt của Problem (Vấn đề), Insight (Thông tin chi tiết), Voice (Giọng điệu) và Outcome (Kết quả). Phương pháp này giúp bạn giải quyết các vấn đề một cách có cấu trúc, đảm bảo thông điệp của bạn được truyền tải hiệu quả.
Bạn nêu rõ vấn đề mình đang giải quyết. Sau đó, chia sẻ một thông tin chi tiết hoặc số liệu thống kê mạnh mẽ để hỗ trợ nội dung. Tiếp theo, chỉ định giọng điệu mong muốn – thân mật, hóm hỉnh, trang trọng hoặc thân thiện để phù hợp với đối tượng độc giả của bạn. Cuối cùng, phác thảo rõ ràng kết quả mong muốn, chẳng hạn như khuyến khích độc giả đăng ký hoặc tải xuống nội dung nào đó.
Ví dụ:
**Problem (Vấn đề):** Nhiều nhà văn cảm thấy bế tắc và thiếu cảm hứng khi làm việc với các bản nháp của họ.
**Insight (Thông tin chi tiết):** Các nghiên cứu cho thấy các prompt sáng tạo ngắn có thể tăng sản lượng viết lên 20%.
**Voice (Giọng điệu):** Thân thiện, hỗ trợ và khuyến khích – như một huấn luyện viên cá nhân.
**Outcome (Kết quả):** Khuyến khích độc giả tham gia chuỗi email hàng tuần miễn phí của tôi, cung cấp các prompt sáng tạo và mẹo tư duy. Bây giờ, hãy viết một đoạn giới thiệu bản tin dài 120 từ thu hút sự chú ý và truyền cảm hứng hành động.7. PLAN: Khi Cần Câu Trả Lời Ngắn Gọn, Thực Tế
PLAN là viết tắt của Problem (Vấn đề), Limit (Giới hạn), Action (Hành động) và Number (Số lượng). Tôi sử dụng phương pháp này khi cần các danh sách ngắn gọn, có thể hành động được một cách nhanh chóng.
Đầu tiên, bạn định nghĩa rõ ràng vấn đề. Tiếp theo, đặt ra một giới hạn thực tế, ví dụ như ngân sách hoặc ràng buộc thời gian. Sau đó, chỉ định hành động chính xác bạn cần ChatGPT thực hiện, chẳng hạn như đề xuất công cụ hoặc mẹo. Cuối cùng, nêu rõ số lượng gợi ý bạn cần.
Ví dụ, khi các ghi chú của tôi bị phân tán, tôi đã sử dụng prompt này:
Problem (Vấn đề): Tôi có ghi chú nằm rải rác trên nhiều ứng dụng và thư mục, rất khó theo dõi.
Limit (Giới hạn): Tôi không muốn dành quá 30 phút để thiết lập một hệ thống mới.
Action (Hành động): Đề xuất các công cụ kỹ thuật số giúp tập trung và sắp xếp ghi chú.
Number (Số lượng): Cho tôi 5 tùy chọn hiệu quả.Phương pháp này đã giúp tôi nhanh chóng có được một danh sách công cụ dễ quản lý để thử ngay lập tức. PLAN là lựa chọn hoàn hảo cho những gợi ý nhanh chóng, tập trung và có thể giúp biến ChatGPT thành một trợ lý cá nhân khi bạn bị hạn chế về thời gian.
Sơ đồ phương pháp PLAN: Giải quyết vấn đề với các gợi ý hành động ngắn gọn từ ChatGPT
Hãy thử nghiệm với bảy phương pháp tạo prompt này và quan sát cách bạn nhận được các phản hồi mục tiêu, chính xác hơn từ ChatGPT. Đừng ngần ngại tùy chỉnh những prompt này để phù hợp nhất với nhu cầu và phong cách làm việc của riêng bạn.
Tài liệu tham khảo:
- Các phương pháp prompt trong bài viết được lấy cảm hứng từ một bài đăng trên LinkedIn và một cheat sheet minh họa bởi Ruben Hassid. Điểm mấu chốt là mọi prompt hiệu quả đều yêu cầu ChatGPT đóng vai trò như một chuyên gia để đưa ra những câu trả lời tốt nhất.
