Nghe audiobook đã trở thành một phương pháp tuyệt vời để kết hợp giải trí với học tập, đặc biệt khi bạn muốn tận dụng thời gian làm nhiều việc cùng lúc. Tôi thường xuyên nghe sách nói khi đi bộ hàng chục nghìn bước hay dọn dẹp hàng đống chén đĩa, giúp công việc bớt nhàm chán. Tuy nhiên, không giống như việc đọc sách giấy, tôi thường gặp khó khăn trong việc ghi nhớ phần lớn những gì đã nghe. Sau khi thử nghiệm nhiều phương pháp khác nhau, tôi đã tìm ra những cách đơn giản để biến audiobook thành kiến thức đọng lại trong tâm trí, tối ưu hóa quá trình tiếp thu thông tin và nâng cao trải nghiệm nghe sách nói. Bài viết này sẽ chia sẻ những mẹo hữu ích giúp bạn cải thiện khả năng ghi nhớ nội dung từ sách nói, biến việc nghe thụ động thành một hình thức học tập chủ động và hiệu quả.
1. Chọn Audiobook Phù Hợp để Học Tập Tích Cực
Không phải tất cả các audiobook đều được tạo ra như nhau khi nói đến việc học tập và ghi nhớ. Trước đây, tôi thường chọn sách một cách ngẫu nhiên hoặc dựa trên mức độ phổ biến, điều này dẫn đến sự thất vọng vì một số người kể chuyện nói quá nhanh hoặc bằng giọng đơn điệu. Một số khác lại có cấu trúc kém, khiến việc theo dõi các luận điểm chính trở nên khó khăn.
Việc chọn đúng audiobook đã thay đổi mọi thứ. Tôi bắt đầu chọn những cuốn hồi ký và tự truyện khi làm những công việc thường ngày. Ví dụ, cuốn “Educated của Tara Westover” là một trong những cuốn yêu thích của tôi. Các audiobook được chia thành các chương ngắn, rõ ràng thường hiệu quả nhất cho việc nghe thụ động. Chúng cho phép tôi tạm dừng, suy ngẫm và tiếp thu nội dung từng chút một.
Vì tôi sử dụng Audible cho hầu hết các audiobook, nền tảng này cho phép tôi nghe thử một đoạn mẫu. Điều này giúp tôi kiểm tra xem giọng đọc và tốc độ có phù hợp với mình không. Đọc các đánh giá của người dùng trên một số trang web đánh giá sách tốt nhất cũng cung cấp manh mối về nội dung. Hãy tìm những nhận xét cụ thể về phiên bản “audiobook” vì trải nghiệm có thể hoàn toàn khác giữa các định dạng.
Xem trước sách nói trên ứng dụng Audible
Việc chọn đúng audiobook trong đúng tình huống sẽ chuẩn bị cho bộ não của bạn để hấp thụ và ghi nhớ nhiều hơn. Hãy liên hệ những cuốn sách chứa nhiều kiến thức với một hoạt động tương tự. Chẳng hạn, tôi đã nghe “Born to Run” khi đang chạy bộ và cảm thấy mình tiếp thu được nhiều hơn từ cuốn sách.
2. Tận Dụng Tính Năng Điều Khiển Tốc Độ và Tua Lại Thông Minh
Tôi từng nghĩ rằng việc nghe audiobook ở tốc độ 1.5x – 2x là cách nhanh nhất để hoàn thành một cuốn sách. Thay vào đó, tôi nhận ra rằng điều đó thường đồng nghĩa với việc bỏ lỡ các chi tiết quan trọng hoặc phải tua đi tua lại nhiều lần. Việc tua đi tua lại liên tục đó trở nên khó chịu và làm gián đoạn dòng chảy thông tin của tôi.
Việc điều chỉnh tốc độ phát lại dựa trên nội dung đã giúp ích rất nhiều. Đối với các chủ đề dễ hiểu, quen thuộc, tôi tăng tốc độ một chút – ví dụ 1.25x – để giữ cho mọi thứ di chuyển. Nhưng đối với những ý tưởng phức tạp hoặc mới, việc giảm xuống 0.75x hoặc thậm chí tốc độ bình thường giúp bộ não có thời gian xử lý thông tin.
Khi nghe thấy điều gì đó thú vị hoặc khó hiểu, tôi ngay lập tức tạm dừng và phát lại. Việc củng cố này giúp tôi nắm bắt những sắc thái mà mình đã bỏ lỡ lần đầu tiên. Hãy để nội dung hướng dẫn tốc độ của bạn. Đôi khi, điều đó có thể có nghĩa là phải giảm tốc độ hoặc tua lại một phần hoặc chương cụ thể nhiều hơn bạn muốn. Nhưng lợi ích là bạn có thể ghi nhớ những bài học chính tốt hơn, giúp việc nghe audiobook hiệu quả hơn.
Điều chỉnh tốc độ phát lại audiobook để hiểu rõ các điểm chính
3. Ghi Chú Hoặc Đánh Dấu Khi Đang Nghe
Nghe thụ động chính là thủ phạm đằng sau khả năng ghi nhớ kém của tôi. Tôi bắt đầu thử nghiệm việc ghi chú và nó đã tạo ra sự khác biệt lớn. Việc ghi lại ý tưởng, trích dẫn hoặc câu hỏi giúp tôi duy trì sự tương tác chủ động. Ngay cả những ghi chú đơn giản với các từ khóa cơ bản cũng buộc tôi phải xử lý những gì mình đang nghe thay vì để nó trôi qua.
Hãy giữ cho việc này càng đơn giản càng tốt. Tôi sử dụng Google Keep hoặc Apple Notes. Tôi đặc biệt thích Apple Notes vì các tính năng ghi chú nhanh. Apple Notes cho phép bạn đọc ghi chú bằng giọng nói và tự động chuyển đổi chúng thành văn bản. Điều này rất tiện lợi cho việc nghe audiobook gần như rảnh tay.
Ứng dụng Audible cũng hỗ trợ Clips và Bookmarks (hoặc đánh dấu). Các ứng dụng audiobook khác cũng có tính năng cơ bản này. Tôi sử dụng chúng để “cắt” các đoạn yêu thích của mình, viết ghi chú riêng hoặc chỉ đánh dấu các phần quan trọng. Sau này, tôi có thể xem lại những điểm nổi bật và ghi chú đã lưu mà không cần nghe lại toàn bộ cuốn sách.
Cách lưu Clips và Bookmarks trong ứng dụng Audible
Nếu việc viết hoặc đánh dấu không thể thực hiện được trong khi nghe, hãy tạm dừng tại các điểm ngắt chương để tóm tắt các điểm chính bằng ứng dụng Voice Memo trên iPhone hoặc ứng dụng Recorder trên Android. Cũng có nhiều ứng dụng ghi nhật ký bằng giọng nói khác.
4. Kết Hợp Audiobook Với Tóm Tắt Trực Quan Hoặc Viết
Một số ý tưởng rất phức tạp hoặc trừu tượng, và chỉ riêng từ ngữ thôi thì không thể đọng lại lâu dài. Việc tạo tóm tắt trực quan hoặc viết giúp lấp đầy khoảng trống đó. Sau khi kết thúc một chương hoặc một buổi nghe, tôi dành 5-10 phút để tạo một bản đồ tư duy (mind map) đơn giản hoặc một dàn ý. Điều này giúp hiển thị các mối liên hệ giữa các khái niệm và làm nổi bật bức tranh tổng thể.
Tôi đã thử nghiệm với Freeform trên iPhone/iPad để ghi chú trực quan phong phú. Các bản tóm tắt trực quan không cần phải là một tác phẩm nghệ thuật hoàn hảo. Bạn có thể sử dụng các hộp phác thảo và mũi tên trên giấy hoặc sử dụng các công cụ kỹ thuật số như Google Docs hay các ứng dụng bản đồ tư duy miễn phí. Hành động tự sắp xếp suy nghĩ bằng tay một cách trực quan tạo ra những “móc nối” bộ nhớ mạnh mẽ hơn.
Nếu các bản tóm tắt viết có hiệu quả với bạn, hãy ghi lại các điểm chính bằng lời của riêng bạn. Chỉ cần chuyển đổi âm thanh thành văn bản cũng có thể làm sâu sắc thêm sự hiểu biết. Tất nhiên, hãy lên lịch xem lại ghi chú của bạn thường xuyên nếu bạn muốn thực hiện điều đó một cách có chủ đích.
Sử dụng ghi chú dính để đánh dấu chương sách trực quan trong Freeform
Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc kết hợp nghe với viết hoặc hình ảnh sẽ kích hoạt nhiều phần khác nhau của não bộ. Điều đó giúp việc gợi nhớ trở nên dễ dàng và đáng tin cậy hơn sau này, tăng cường khả năng ghi nhớ nội dung audiobook một cách bền vững.
5. Lập Kế Hoạch Hành Động Ngay Lập Tức
Một lý do lớn khiến tôi gặp khó khăn trong việc ghi nhớ là tôi không bao giờ áp dụng những gì mình đã học. Tôi cứ nhảy sang cuốn sách tiếp theo, và kiến thức vẫn còn trừu tượng, tách rời khỏi cuộc sống hàng ngày của tôi.
Bây giờ, tôi luôn tạo một kế hoạch hành động ngay sau khi nghe xong. Điều này có thể đơn giản như việc ghi lại một hoặc hai điều cần thử dựa trên lời khuyên của audiobook. Ví dụ, nếu tôi nghe một cuốn sách về năng suất, tôi sẽ chọn một thói quen mới để thử trong tuần tới. Hoặc nếu đó là về sức khỏe, tôi đặt một mục tiêu nhỏ như uống nhiều nước hơn mỗi ngày.
Nhờ công nghệ AI, giờ đây chúng ta có thể yêu cầu chúng tạo ra các bước hành động chi tiết. Việc có một kế hoạch cụ thể giúp kết nối những bài học với thực tế của tôi. Nó mang lại cho tôi động lực để ghi nhớ và sử dụng các ý tưởng. Và việc thực hiện hành động củng cố việc học thông qua thực hành. Thường thì tôi trì hoãn việc bắt đầu một cuốn sách mới cùng thể loại. Nếu không có bước này, audiobook chỉ trở thành một phần của sự quá tải thông tin.
Kế hoạch hành động từ audiobook với sự hỗ trợ của AI
Nếu có thể, hãy tìm một người mà bạn có thể dạy lại những bài học từ cuốn sách. Việc giảng dạy củng cố kiến thức cơ bản của bạn, và người học cũng được hưởng lợi. Nếu bạn không thể tìm thấy ai, hãy biến ChatGPT thành gia sư và trở thành học sinh.
Việc ghi nhớ audiobook đòi hỏi sự chủ đích và tích cực trong khi nghe. Nó bắt đầu từ việc chọn đúng tựa sách, sau đó là ghi chú để tạo tiền đề cho việc ghi nhớ tốt hơn. Xen kẽ vào đó, việc thêm các bản tóm tắt trực quan và tạo kế hoạch hành động sẽ giúp kiến thức từ sách nói đọng lại trong trí nhớ của bạn lâu hơn. Bằng cách áp dụng những mẹo công nghệ và phương pháp học tập này, bạn có thể biến thời gian nghe audiobook thành những khoảnh khắc học hỏi giá trị, nâng cao hiệu suất tiếp thu và ứng dụng kiến thức vào cuộc sống hàng ngày.
