Hầu hết người dùng khi mua bo mạch chủ (mainboard) thường chỉ khai thác được một phần rất nhỏ tiềm năng của nó. Tuy nhiên, chiếc bo mạch chủ của bạn đang ẩn chứa vô số tính năng mạnh mẽ có thể giúp tăng cường hiệu suất, cải thiện chất lượng âm thanh và kéo dài tuổi thọ cho toàn bộ hệ thống. Đã đến lúc bạn không nên bỏ qua những khả năng tuyệt vời này. Việc tìm hiểu và kích hoạt chúng sẽ mang lại trải nghiệm sử dụng máy tính vượt trội, nhanh hơn, mượt mà hơn mà không cần phải chi tiền cho phần cứng mới.
1. Ép Xung Bộ Nhớ (RAM Overclocking): Bước Đột Phá Hiệu Năng
Khi mới tự lắp ráp PC với bo mạch chủ ASUS, tôi đã mắc một lỗi cơ bản – để bộ nhớ RAM chạy ở tốc độ mặc định. Trong nhiều tháng, RAM DDR5 của tôi chỉ hoạt động ở mức 4800MHz chậm chạp. Sau khi kích hoạt cấu hình bộ nhớ phù hợp, sự khác biệt về hiệu suất là rất rõ ràng.
Bo mạch chủ không tự động chạy RAM ở tần số cao nhất mà nó có thể đạt được. Thay vào đó, chúng mặc định ở một cài đặt an toàn, cơ bản để đảm bảo sự ổn định nhưng lại hy sinh hiệu suất. Các cấu hình bộ nhớ như XMP (Extreme Memory Profiles) cho Intel và EXPO (Extended Profiles for Overclocking) cho AMD về cơ bản là những cài đặt được cấu hình sẵn bởi các nhà sản xuất bộ nhớ. Chúng hướng dẫn bo mạch chủ cách vận hành RAM ở tốc độ được quảng cáo. Các cấu hình này tự động điều chỉnh thời gian (timings), điện áp (voltages) và tần số mà không yêu cầu tinh chỉnh thủ công phức tạp.
Việc kích hoạt các cấu hình này là một quá trình đơn giản nhưng cực kỳ hiệu quả. Bạn có thể dễ dàng bật ép xung bộ nhớ chỉ với vài cú nhấp chuột trong BIOS để nhận được sự tăng cường hiệu suất đáng kể. Kết quả là, bộ nhớ được cấu hình đúng cách sẽ cải thiện tốc độ khung hình trong các trò chơi và giảm thời gian cần thiết cho các tác vụ kết xuất (rendering) hay biên dịch (compilation).
Giao diện BIOS/UEFI hiển thị tùy chọn profile XMP/EXPO (DOCP) đã được kích hoạt để ép xung RAM.
Tất nhiên, ép xung bộ nhớ không phải là không có rủi ro. Việc đẩy RAM vượt quá cài đặt gốc đôi khi có thể dẫn đến hệ thống không ổn định. Các sự cố ngẫu nhiên, màn hình xanh chết chóc (BSOD) hoặc không khởi động được không phải là hiếm khi bạn mới bắt đầu điều chỉnh cài đặt. Hệ thống của bạn cũng có thể chạy nóng hơn một chút và tiêu thụ nhiều điện năng hơn. Nhưng nếu hệ thống của bạn có khả năng tản nhiệt tối ưu, những rủi ro nhỏ này sẽ không đáng kể so với hiệu suất bạn đang bỏ lỡ.
Danh sách các tùy chọn tần số bộ nhớ RAM trong giao diện ASUS UEFI BIOS.
2. Các Tính Năng Âm Thanh Tích Hợp Trên Bo Mạch Chủ Đáng Giá
Bo mạch chủ bạn đã mua có thể bao gồm một giải pháp âm thanh tích hợp đáng ngạc nhiên. Các bo mạch chủ hiện đại được trang bị phần cứng âm thanh ấn tượng – bộ xử lý âm thanh chuyên dụng, tụ điện cao cấp và lớp PCB tách biệt – cạnh tranh với cả những card âm thanh rời từ vài năm trước. Nhiều bo mạch chủ ngày nay có tính năng âm thanh 7.1 Surround Sound HD và các tính năng âm thanh khác, mà tôi thấy rất hữu ích khi dùng phần mềm đi kèm. Hầu hết các nhà sản xuất bo mạch chủ đều cung cấp một phiên bản công cụ tăng cường âm thanh, nhưng chúng thường bị ẩn đi hoặc ít được chú ý.
Một số bo mạch chủ còn có khả năng khử tiếng ồn AI (AI Noise Cancellation). Tính năng này sử dụng thuật toán học máy để lọc bỏ tiếng ồn xung quanh trong các cuộc gọi và bản ghi âm. Tôi đã từng hoài nghi cho đến khi thử nghiệm nó trong một cuộc gọi Zoom cực kỳ ồn ào. Sự khác biệt rất ấn tượng; giọng nói của tôi vẫn trong trẻo rõ ràng.
Tùy chọn bật/tắt tính năng khử nhiễu AI (AI Noise Cancellation) cho âm thanh đầu vào và đầu ra trong phần mềm ASUS Armoury Crate.
Để truy cập nhiều tính năng nâng cao này, bạn cần cài đặt phần mềm tiện ích do nhà sản xuất bo mạch chủ cung cấp. Đối với các bo mạch ASUS như của tôi, điều này có nghĩa là tải xuống Armoury Crate, trong khi đối với các bo mạch MSI, bạn sẽ cần tải Dragon Center.
Các cấu hình âm thanh (audio profiles) cũng là một nguồn tài nguyên chưa được khai thác. Hầu hết các bo mạch đều cung cấp các cài đặt bộ chỉnh âm (equalizer) sẵn có cho chơi game, xem phim và nghe nhạc, có thể nâng cao trải nghiệm nghe của bạn. Bạn cũng có thể tạo các cấu hình tùy chỉnh phù hợp với các trò chơi hoặc ứng dụng cụ thể.
Tính năng tự động nhận diện jack cắm ở mặt trước (front-panel jack detection) và gán lại chức năng (retasking) nghe có vẻ nhàm chán, nhưng chúng rất quan trọng đối với sự tiện lợi. Bo mạch chủ của bạn có thể tự động phát hiện khi bạn cắm tai nghe và chuyển đổi đầu ra âm thanh, hoặc thậm chí bạn có thể gán lại chức năng cho các jack cắm cho các thiết bị khác, chẳng hạn như biến một đầu vào mic thành một đầu ra tai nghe khác nếu cần.
3. “Siêu Năng Lực” Từ Giao Diện BIOS/UEFI Hiện Đại
Trước đây, tôi chỉ truy cập BIOS khi thực sự cần thiết. Tuy nhiên, giao diện BIOS/UEFI hiện đại đã tích hợp nhiều tính năng có thể thực sự cải thiện trải nghiệm sử dụng máy tính của bạn, và tôi đã bỏ lỡ nhiều điều.
Hầu hết các bo mạch chủ đều cung cấp hai chế độ: EZ Mode và Advanced Mode. EZ Mode lý tưởng để kiểm tra nhanh tình trạng hệ thống – như nhiệt độ CPU, tốc độ quạt và kích hoạt XMP cho RAM – mà không bị choáng ngợp. Advanced Mode là nơi chứa đựng sức mạnh thực sự, với các tùy chọn ép xung chi tiết và cài đặt bảo mật nâng cao.
Bạn chỉ nên chuyển sang Advanced Mode khi đã sẵn sàng đào sâu hơn. Các điều khiển đường cong quạt (fan curve controls) rất đáng để khám phá nếu quạt PC của bạn đang chạy hết tốc lực. Bạn có thể đặt các ánh xạ tùy chỉnh từ nhiệt độ đến tốc độ quạt, để hệ thống của bạn luôn yên tĩnh trong các tác vụ nhẹ nhưng sẽ tăng tốc khi cần thiết.
Đồ thị điều khiển tốc độ quạt Q-Fan thủ công trong giao diện ASUS UEFI BIOS giúp tối ưu làm mát và giảm tiếng ồn.
Hai tính năng đã giúp cứu hệ thống của tôi nhiều lần là CrashFree BIOS và EZ Flash. CrashFree BIOS tự động phục hồi từ các tệp BIOS bị hỏng. Trong khi đó, EZ Flash cho phép bạn cập nhật BIOS một cách an toàn ngay từ trong giao diện, vì vậy bạn không còn phải lo lắng về việc mất điện trong quá trình cập nhật.
Có một điều mà tôi ước mình đã kích hoạt sớm hơn: chế độ ErP (Energy-related Products) ready. Chế độ này giảm thiểu mức tiêu thụ điện năng ở chế độ chờ và giảm mức tiêu thụ điện khi hệ thống không hoạt động.
Khía cạnh bảo mật của BIOS cũng quan trọng không kém. Bạn nên kích hoạt TPM và Secure Boot, đây là những tính năng cho phép các tính năng bảo mật nâng cao của Windows (đặc biệt cần cho Windows 11) và ngăn chặn phần mềm độc hại tải trong quá trình khởi động. Tôi cũng đã đặt mật khẩu BIOS để ngăn chặn những thay đổi trái phép – điều này có vẻ hơi “cẩn thận quá mức”, nhưng rất dễ vô tình thay đổi các cài đặt quan trọng.
4. Đừng Bỏ Qua Các Bản Cập Nhật BIOS Quan Trọng
Các bản cập nhật BIOS không chỉ bao gồm sửa lỗi; chúng thường cải thiện khả năng tương thích bộ nhớ và thêm các tính năng mà bạn không biết mình đang thiếu. Bo mạch chủ của tôi đã nhận được một bản cập nhật giúp cải thiện sự ổn định của RAM ở tốc độ cao hơn – một điều tôi sẽ không bao giờ khám phá ra nếu không có bản cập nhật đó. Nó cũng bổ sung tính năng PBO enhancement, một tính năng tối ưu Precision Boost Overdrive (PBO) để cải thiện hiệu suất và quản lý nhiệt độ cho CPU AMD.
Tùy chọn cài đặt cải thiện Precision Boost Overdrive (PBO Enhancement) trong giao diện ASUS UEFI BIOS.
Các bản vá bảo mật cũng quan trọng không kém. Các bản cập nhật BIOS thường xuyên được phát hành để khắc phục các lỗ hổng có thể làm tổn hại toàn bộ hệ thống của bạn. Do đó, có nhiều lý do để cập nhật BIOS của PC của bạn ngoài việc chỉ cải thiện hiệu suất.
Quá trình cập nhật không còn đáng sợ như trước đây. Các bo mạch chủ hiện đại giúp việc cập nhật trở nên đơn giản thông qua các tiện ích tích hợp. Nếu bạn lo lắng về quá trình này, có những cách đơn giản để cập nhật UEFI BIOS của bạn ngay trong Windows.
Bo mạch chủ của bạn đang thực hiện nhiều công việc nặng nhọc hơn bạn có thể nhận ra. Dành thời gian khám phá những tính năng này sẽ mang lại lợi ích trong nhiều năm, vì hệ thống của bạn trở nên nhanh hơn, an toàn hơn và thú vị hơn khi sử dụng, tất cả mà không cần đến phần cứng mới.
Hãy chia sẻ trải nghiệm của bạn với các tính năng ẩn trên bo mạch chủ mà bạn đã khám phá được trong phần bình luận bên dưới!
