Ngôi nhà hiện đại của bạn đang ngày càng được trang bị nhiều thiết bị công nghệ giúp cuộc sống đơn giản và kết nối hơn bao giờ hết. Tuy nhiên, một thực tế đáng lo ngại là nhiều trong số chúng lại trở thành mục tiêu “ngon ăn” bất ngờ cho tội phạm mạng. Nếu không được bảo vệ đúng cách, những tiện ích công nghệ này có thể đặt quyền riêng tư và an ninh của bạn vào vòng rủi ro nghiêm trọng. May mắn thay, chỉ với vài bước đơn giản, bạn hoàn toàn có thể tăng cường bảo mật cho ngôi nhà thông minh của mình. Bài viết này sẽ giúp bạn nhận diện các thiết bị dễ bị tấn công và hướng dẫn chi tiết cách bảo vệ chúng khỏi sự xâm nhập không mong muốn, từ đó xây dựng một môi trường số an toàn và đáng tin cậy.
1. Bộ Định Tuyến Wi-Fi (Wi-Fi Routers)
Bộ định tuyến Wi-Fi hiện đại với bốn ăng-ten, thiết bị trung tâm kết nối các thiết bị nhà thông minh
Nếu có một thiết bị mà tin tặc khao khát chiếm quyền kiểm soát trong ngôi nhà bạn, đó chính là bộ định tuyến Wi-Fi. Lý do rất đơn giản: router là cầu nối trung tâm, kết nối tất cả các thiết bị của bạn với internet. Một bộ định tuyến bị xâm nhập có thể mở cửa cho tin tặc tiếp cận mọi thiết bị trong mạng của bạn, từ máy tính xách tay cá nhân cho đến chiếc tủ lạnh thông minh.
Hai lỗ hổng phổ biến nhất của bộ định tuyến Wi-Fi là firmware lỗi thời và việc sử dụng thông tin đăng nhập mặc định. Một nghiên cứu của Hiệp hội Kế toán Công chứng Ohio (Ohio Society of CPAs) đã chỉ ra rằng 89% người dùng chưa bao giờ cập nhật firmware cho router của họ, và 72% chưa bao giờ thay đổi mật khẩu Wi-Fi mặc định. Đây là những con số đáng báo động, cho thấy mức độ phơi nhiễm rủi ro cao trong các hộ gia đình.
Để tăng cường bảo mật cho bộ định tuyến của bạn, điều quan trọng nhất là đảm bảo firmware (phần mềm nội bộ của thiết bị) luôn được cập nhật lên phiên bản mới nhất. Các nhà sản xuất thường xuyên phát hành các bản vá lỗi bảo mật để khắc phục những lỗ hổng mới phát hiện. Nếu bạn chưa quen với quy trình này, hãy tham khảo hướng dẫn cụ thể từ nhà sản xuất thiết bị của mình. Tiếp theo, hãy thay đổi ngay thông tin đăng nhập mặc định (tên người dùng và mật khẩu quản trị) bằng một mật khẩu mạnh và duy nhất. Mật khẩu này nên là sự kết hợp của chữ cái in hoa, chữ cái thường, số và ký hiệu đặc biệt để tăng độ phức tạp và khó đoán.
Ngoài ra, mã hóa mạng cũng là yếu tố then chốt. Hãy kích hoạt mã hóa WPA3 nếu bộ định tuyến của bạn hỗ trợ – hoặc ít nhất là WPA2 – để bảo vệ mạng của bạn khỏi sự truy cập trái phép. WPA3 cung cấp mức độ bảo mật cao hơn đáng kể so với các tiêu chuẩn cũ, giúp mã hóa dữ liệu truyền tải trên mạng Wi-Fi của bạn một cách hiệu quả.
2. Camera An Ninh Thông Minh và Chuông Cửa Thông Minh
Người dùng đang xem trực tiếp hình ảnh từ camera an ninh thông minh trên điện thoại, minh họa tính năng giám sát từ xa
Camera an ninh và chuông cửa thông minh được thiết kế để bảo vệ ngôi nhà của bạn, nhưng chúng có thể gây ra tác dụng ngược nếu không được bảo mật đúng cách. Tương tự như bộ định tuyến Wi-Fi, firmware lỗi thời và mật khẩu mặc định là những lỗ hổng hàng đầu đối với camera và chuông cửa thông minh. Tin tặc lợi dụng những điểm yếu này để truy cập vào các nguồn cấp dữ liệu trực tiếp, vô hiệu hóa thiết bị, hoặc thậm chí sử dụng chúng như một cổng vào toàn bộ mạng lưới của bạn.
Để khóa chặt các thiết bị này, hãy bắt đầu bằng việc thay đổi mật khẩu mặc định và kích hoạt xác thực hai yếu tố (2FA) nếu có. 2FA thêm một lớp bảo mật nữa, yêu cầu một mã xác minh bổ sung ngoài mật khẩu, làm cho việc truy cập trái phép trở nên khó khăn hơn rất nhiều. Hãy đảm bảo firmware của camera luôn được cập nhật, vì các nhà sản xuất thường xuyên phát hành các bản vá cho các lỗ hổng mới được phát hiện.
Ưu tiên chọn các mẫu camera cung cấp mã hóa đầu cuối (end-to-end encryption) cho các luồng video. Tính năng này ngăn chặn truy cập trái phép ngay cả khi dữ liệu bị chặn trên đường truyền. Ngoài ra, hãy tránh sử dụng mạng Wi-Fi công cộng để truy cập nguồn cấp dữ liệu camera của bạn, vì những kết nối này thường không được bảo mật và rất dễ bị khai thác.
3. Loa Thông Minh và Trợ Lý Giọng Nói
Loa thông minh Amazon Echo bên cạnh một người, biểu tượng của trợ lý giọng nói và nguy cơ về quyền riêng tư
Loa thông minh và trợ lý giọng nói như Alexa, Google Assistant và Siri mang lại sự tiện lợi đáng kinh ngạc trong cuộc sống hàng ngày. Tuy nhiên, những thiết bị này luôn trong trạng thái “lắng nghe” và cũng tiềm ẩn những rủi ro bảo mật đáng kể đối với quyền riêng tư của bạn.
Vào tháng 8 năm 2024, NCC Group đã báo cáo các lỗ hổng trong loa thông minh Sonos có thể cho phép tin tặc nghe lén người dùng. Đây chỉ là một trong số nhiều sự cố mà loa thông minh đã chứng tỏ là thiết bị dễ bị tổn thương. Điều này cho thấy nguy cơ không chỉ đến từ việc cấu hình sai của người dùng mà còn từ chính lỗi bảo mật trong phần cứng hoặc phần mềm của nhà sản xuất.
Có những giới hạn nhất định trong việc bạn có thể làm để bảo mật loa thông minh của mình – đặc biệt là khi đó là lỗ hổng từ phía nhà sản xuất. Tuy nhiên, bạn có thể giảm thiểu rủi ro bằng cách xem xét lại các quyền truy cập của thiết bị và tắt các tính năng không cần thiết như mua sắm bằng giọng nói hoặc truy cập từ xa. Việc kiểm soát quyền giúp hạn chế phạm vi mà thiết bị có thể thu thập hoặc chia sẻ thông tin của bạn.
Một điều khác bạn có thể làm là cẩn trọng khi kết nối các ứng dụng hoặc dịch vụ của bên thứ ba với trợ lý giọng nói của mình, vì những kết nối này có thể đưa thêm các lỗ hổng bảo mật vào hệ thống. Chỉ nên cấp quyền truy cập cho những ứng dụng và dịch vụ thực sự cần thiết và đến từ các nhà phát triển đáng tin cậy.
4. TV Thông Minh (Smart TVs)
Màn hình TV thông minh Sharp đang chạy hệ điều hành TiVo, minh họa thiết bị giải trí thông minh có nguy cơ bị tấn công dữ liệu
Chiếc TV thông minh của bạn cũng có thể là một cánh cổng cho tin tặc và các công cụ theo dõi dữ liệu xâm nhập vào mạng gia đình. Nhiều TV thông minh thu thập dữ liệu về thói quen xem của bạn, và nếu bị tấn công, chúng có thể trở thành một cổng để kẻ tấn công xâm nhập vào mạng gia đình của bạn. Một số TV thông minh thậm chí còn đi kèm với camera và micro tích hợp, những thiết bị này có thể bị khai thác để theo dõi nếu không được bảo mật đúng cách.
Để tự bảo vệ mình, hãy bắt đầu bằng cách tắt tính năng ACR (Automatic Content Recognition) và các tính năng theo dõi khác trong cài đặt của TV. Mỗi thương hiệu TV thường đặt tùy chọn này ở một vị trí khác nhau trong menu cài đặt, nhưng một tìm kiếm nhanh cho model TV của bạn sẽ chỉ ra đúng hướng. Ngoài ra, hãy tránh cài đặt các ứng dụng không cần thiết – mỗi ứng dụng là một rủi ro bảo mật tiềm ẩn, đặc biệt nếu nó không đến từ một nhà phát triển đáng tin cậy.
Luôn cập nhật phần mềm của TV lên phiên bản mới nhất, tương tự như các thiết bị khác, để đảm bảo bạn nhận được các bản vá bảo mật quan trọng. Nếu không sử dụng các tính năng camera hoặc micro, hãy tìm cách tắt chúng trong cài đặt hoặc che camera lại khi không dùng đến để tránh bị theo dõi trái phép.
5. Trung Tâm Nhà Thông Minh và Hệ Thống Tự Động Hóa (Smart Home Hubs)
Máy tính bảng iPad được sử dụng làm trung tâm điều khiển nhà thông minh, kết nối và quản lý các thiết bị IoT
Các trung tâm nhà thông minh cho phép bạn điều khiển mọi thứ từ đèn chiếu sáng đến bộ điều nhiệt chỉ bằng một lệnh duy nhất. Nhưng sự tiện lợi đó cũng khiến chúng trở thành mục tiêu có giá trị cao đối với tin tặc. Nếu tin tặc đột nhập vào trung tâm điều khiển của bạn, chúng có thể có khả năng kiểm soát mọi thiết bị được liên kết với nó, biến ngôi nhà thông minh của bạn thành một sân chơi cho các hành vi độc hại.
Rủi ro lớn nhất đến từ mật khẩu yếu và phần mềm chưa được vá lỗi. Nhiều người dùng chỉ thiết lập trung tâm nhà thông minh một lần và sau đó quên bẵng đi, khiến chúng dễ bị khai thác bởi các lỗ hổng mà nhà sản xuất đã vá trong các bản cập nhật mới hơn. Kẻ tấn công cũng có thể khai thác các phương thức xác thực yếu thông qua thông tin đăng nhập mặc định hoặc các cuộc tấn công vét cạn (brute-force attacks).
Để giữ cho trung tâm của bạn an toàn, hãy sử dụng mật khẩu mạnh, duy nhất – đặc biệt nếu trung tâm của bạn yêu cầu tài khoản trực tuyến. Xác thực hai yếu tố (2FA) là điều bắt buộc khi có sẵn. Ngoài ra, hãy thường xuyên kiểm tra các bản cập nhật firmware để đảm bảo bạn đang chạy các bản vá bảo mật mới nhất.
Một rủi ro thường bị bỏ qua khác là tích hợp với bên thứ ba. Nhiều trung tâm hỗ trợ hàng chục thiết bị và ứng dụng thông minh, nhưng mỗi kết nối là một lỗ hổng tiềm ẩn. Chỉ liên kết các thiết bị đáng tin cậy và hãy cảnh giác khi cấp quá nhiều quyền. Nếu một ứng dụng của bên thứ ba không cần truy cập vào hệ thống an ninh của bạn, đừng cấp quyền cho nó.
Cuối cùng, hãy cân nhắc việc thiết lập một mạng riêng biệt cho các thiết bị nhà thông minh của bạn. Nhiều bộ định tuyến cho phép bạn tạo một mạng khách (guest network) riêng biệt, giữ các thiết bị IoT của bạn tách biệt khỏi kết nối máy tính và điện thoại chính của bạn. Bằng cách này, việc đột nhập vào trung tâm điều khiển của bạn sẽ không cung cấp quyền truy cập ngay lập tức vào các thiết bị khác.
6. Máy Chơi Game Console
Máy chơi game cầm tay Steam Deck trên bàn, đại diện cho các thiết bị console tiềm ẩn rủi ro bảo mật tài khoản và dữ liệu cá nhân
Nếu bạn nghĩ máy chơi game console chỉ đơn thuần là để giải trí, tin tặc sẽ rất vui lòng chứng minh bạn đã sai. Từ chi tiết thanh toán được lưu trữ đến các tính năng thoại và camera, những thiết bị này chứa nhiều dữ liệu cá nhân hơn hầu hết mọi người nhận ra.
Kaspersky Lab đã báo cáo mức tăng 13% các cuộc tấn công bằng phần mềm độc hại vào các trò chơi trong nửa đầu năm 2022 so với cùng kỳ năm 2021. Tin tặc sử dụng thông tin đăng nhập bị đánh cắp từ các trang web khác để đột nhập vào tài khoản chơi game, đặc biệt nếu bạn đã dùng lại mật khẩu. Một khi đã xâm nhập, chúng có thể thực hiện các giao dịch mua trái phép, bán tài khoản của bạn trực tuyến hoặc khóa bạn khỏi tài khoản hoàn toàn.
Quyền riêng tư cũng là một mối lo ngại lớn. Các máy chơi game console thu thập dữ liệu về mọi thứ, từ thói quen chơi game của bạn đến các cuộc trò chuyện thoại. Mặc dù điều này có thể cải thiện trải nghiệm của bạn, nhưng nó cũng có nghĩa là nhiều thông tin cá nhân hơn sẽ gặp rủi ro nếu có một cuộc tấn công dữ liệu.
Giao diện menu chính hồ sơ Xbox trên Xbox Series X, nơi người dùng cần quản lý cài đặt quyền riêng tư và bảo mật tài khoản gaming
Vậy giải pháp là gì? Đầu tiên, hãy bảo mật tài khoản chơi game của bạn bằng một mật khẩu cực kỳ mạnh (thực sự mạnh – không phải “game_thu123” hay “matkhau”). Bật xác thực hai yếu tố (2FA) để ngay cả khi ai đó có được mật khẩu của bạn, họ cũng sẽ bị chặn lại.
Trong khi thực hiện những điều trên, hãy kiểm tra kỹ các phương thức thanh toán đã liên kết – tốt hơn hết là xóa thẻ tín dụng đã lưu để tránh nguy cơ thức dậy với những khoản phí bất ngờ.
Cài đặt quyền riêng tư là một điểm cần kiểm tra bắt buộc khác. Hầu hết các máy chơi game console đều cho phép bạn điều chỉnh dữ liệu chúng thu thập, ai có thể xem hoạt động chơi game của bạn và liệu micro hay camera của bạn có luôn lắng nghe hay không. Nếu bạn không muốn console của mình nghe lén, hãy tắt trợ lý giọng nói và đặt một tấm che lên camera khi bạn không sử dụng.
Ngôi nhà của bạn ngày càng kết nối nhiều hơn, nhưng sự tiện lợi đó đi kèm với những rủi ro nhất định. Tội phạm mạng luôn tìm kiếm những điểm yếu, và những thiết bị này thường là mục tiêu dễ dàng nhất. Tin tốt là những lời khuyên bạn vừa đọc sẽ giúp bạn an toàn hơn rất nhiều trong thế giới kỹ thuật số này. Hãy chủ động bảo vệ bản thân và các thiết bị công nghệ của bạn ngay hôm nay!
