Trong thế giới kỹ thuật số ngày nay, các tập tin thực thi (.EXE) là một phần không thể thiếu của hệ điều hành và các ứng dụng. Tuy nhiên, chúng cũng là con đường phổ biến mà tội phạm mạng sử dụng để phát tán các phần mềm độc hại như malware, ransomware hay spyware. Việc nhận biết và kiểm tra tính an toàn của một file EXE trước khi mở là vô cùng quan trọng để bảo vệ thiết bị của bạn khỏi nguy cơ lây nhiễm. Nếu bạn nghi ngờ một tập tin có thể không an toàn, có nhiều phương pháp bạn có thể áp dụng để kiểm tra kỹ lưỡng trước khi đưa nó vào sử dụng.
1. Kiểm Tra Kỹ Lưỡng Tên File, Phần Mở Rộng, Kích Thước Và Nguồn Gốc
Việc kiểm tra các thuộc tính cơ bản của một tập tin có thể giúp bạn nhận diện sớm các file EXE độc hại tiềm ẩn. Đầu tiên, hãy xem xét tên file và phần mở rộng của nó. Nếu một file có tên chung chung như “install.exe” hoặc “update.exe” thay vì tên cụ thể mà bạn mong đợi, hoặc nếu nó sử dụng các phần mở rộng kép (ví dụ: “file.pdf.exe”), đây có thể là dấu hiệu đáng báo động. Kẻ tấn công thường dùng thủ thuật này để đánh lừa người dùng.
Kích thước file cũng là một chỉ số quan trọng. Các tập tin có kích thước bất thường – quá nhỏ hoặc quá lớn so với một chương trình thông thường – có thể là dấu hiệu của mã độc. Để giảm thiểu rủi ro lây nhiễm, hãy luôn tải tập tin từ các nguồn chính thức và đáng tin cậy. Tuyệt đối tránh tải các tập tin thực thi nhận được qua email không mong muốn, tin nhắn trên mạng xã hội hoặc từ các trang web không rõ nguồn gốc.
2. Quét File Với Phần Mềm Diệt Virus Chuyên Nghiệp
Nếu bạn cố gắng mở hoặc tải một file EXE và phần mềm diệt virus của bạn đưa ra cảnh báo, hãy coi đó là một dấu hiệu cực kỳ nghiêm trọng. Thay vì tải xuống ngay lập tức, hãy thực hiện quét file cụ thể bằng phần mềm diệt virus trên máy tính của bạn. Nếu bạn đang sử dụng Microsoft Defender, bạn có thể dễ dàng quét từng file. Đối với các phần mềm diệt virus bên thứ ba, chỉ cần nhấp chuột phải vào file và chọn tùy chọn quét với chương trình đã cài đặt.
Cách quét file EXE bằng Malwarebytes để phát hiện mã độc
Nếu quá trình quét gắn cờ file là đáng ngờ hoặc độc hại, hãy xóa nó ngay lập tức để bảo vệ hệ thống của bạn. Đừng bao giờ chạy một file đáng nghi “chỉ để xem” nó có an toàn không; hành động này có thể dẫn đến mất cắp dữ liệu, lây nhiễm mã độc và nhiều vấn đề bảo mật nghiêm trọng khác. Hơn nữa, hãy luôn giữ phần mềm diệt virus của bạn được kích hoạt và cập nhật để nhận được cảnh báo tức thì nếu bất kỳ file có hại nào xâm nhập vào máy tính của bạn.
3. Phân Tích File Bằng VirusTotal Online
Nếu bạn muốn kiểm tra xem một tập tin thực thi có độc hại hay không mà không cần tải nó về máy, VirusTotal là một công cụ trực tuyến hữu ích. Đây là một dịch vụ web miễn phí quét các tập tin và URL bằng cách sử dụng hàng chục công cụ quét chống virus và cơ sở dữ liệu mối đe dọa khác nhau, cung cấp một báo cáo chi tiết về các nguy cơ tiềm ẩn. Điều này có thể giúp bạn ngăn chặn việc tải về một file EXE có khả năng gây hại ngay từ đầu.
Để sử dụng công cụ này:
- Truy cập trang web VirusTotal.
- Chọn thẻ URL, dán đường dẫn nơi file được lưu trữ và nhấn Enter. VirusTotal sẽ hiển thị kết quả từ nhiều công cụ quét virus.
Nếu công cụ này phát hiện các mối đe dọa, hãy tránh tải file đó. Trường hợp bạn đã tải file về, bạn cũng có thể tải trực tiếp file lên VirusTotal để quét tìm các mối nguy hại.
4. Kiểm Tra Chữ Ký Số Của Tập Tin Thực Thi
Bạn có thể xác minh tính xác thực của một file EXE bằng cách kiểm tra chữ ký số của nó. Về cơ bản, đây là một “dấu niêm phong” từ nhà phát hành phần mềm, xác nhận rằng file chưa bị sửa đổi kể từ khi được ký. Bạn cần phải hết sức thận trọng nếu file không có chữ ký số hoặc liệt kê một nhà phát hành không mong đợi.
Kiểm tra chứng chỉ chữ ký số của một file EXE trong Windows
Để xem chữ ký số:
- Nhấp chuột phải vào file EXE và chọn Properties (Thuộc tính).
- Chuyển đến tab Digital Signatures (Chữ ký số). Chọn chữ ký, nhấp vào Details (Chi tiết), sau đó View Certificate (Xem Chứng chỉ) để kiểm tra nhà phát hành.
Nếu nó hiển thị một nhà phát hành đáng tin cậy, hãy chuyển đến tab Certification Path (Đường dẫn Chứng nhận) để xác nhận rằng nó ghi “This Certificate Is OK” (Chứng chỉ này hợp lệ).
5. Đảm Bảo Tính Năng Bảo Vệ Windows SmartScreen Đã Được Kích Hoạt
Windows SmartScreen là một tính năng bảo mật tích hợp sẵn, kiểm tra các file và ứng dụng dựa trên cơ sở dữ liệu mối đe dọa, cảnh báo cho bạn về các rủi ro tiềm ẩn khi xử lý các file hoặc ứng dụng đáng ngờ trên máy tính của bạn. Mặc dù tính năng này thường được bật theo mặc định trên Windows 10/11, bạn vẫn nên kiểm tra lại để đảm bảo các bộ lọc SmartScreen đã được kích hoạt.
Để xác minh SmartScreen đã được bật:
- Nhấp chuột phải vào nút Start và mở Settings (Cài đặt).
- Sau đó, điều hướng đến Privacy & security (Quyền riêng tư & bảo mật) > Windows Security (Bảo mật Windows) > App & browser control (Kiểm soát ứng dụng và trình duyệt), và nhấp vào Reputation-based protection settings (Cài đặt bảo vệ dựa trên danh tiếng).
- Đảm bảo tất cả bốn bộ lọc đều được bật, đặc biệt là bộ lọc Check apps and files (Kiểm tra ứng dụng và tệp).
Kiểm tra cài đặt bộ lọc SmartScreen trong ứng dụng Cài đặt của Windows
Đây là những cách hiệu quả giúp bạn nhận diện một file EXE độc hại. Bằng cách luôn tuân thủ việc tải file từ các nguồn chính thức và thực hiện theo các bước trên, bạn có thể dễ dàng phát hiện các tập tin đáng ngờ và giúp bảo vệ máy tính của mình an toàn khỏi các mối đe dọa. Hãy biến việc kiểm tra an toàn file thành thói quen để nâng cao bảo mật cho hệ thống cá nhân của bạn. Chia sẻ bài viết này để giúp mọi người cùng nâng cao cảnh giác trong môi trường mạng đầy rủi ro nhé!
