ChatGPT, trợ lý AI thân cận của chúng ta, đã đạt đến một trình độ đáng kinh ngạc. Đối với những người không chuyên, việc phân biệt một đoạn văn được viết bởi người hay máy gần như là không thể. Tuy nhiên, dù bề ngoài có vẻ tinh tế đến đâu, ChatGPT và các mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) khác vẫn luôn để lại những “dấu vân tay” đặc trưng trong văn phong của chúng. Điều này không chỉ giúp chúng ta nhận diện nguồn gốc của nội dung mà còn hiểu rõ hơn về cách các AI này xử lý và tạo ra ngôn ngữ. Việc nhận biết những dấu hiệu này trở nên cực kỳ quan trọng trong bối cảnh công nghệ AI đang phát triển vượt bậc, ảnh hưởng đến mọi lĩnh vực từ báo chí, giáo dục đến truyền thông số.
Việc phân biệt nội dung do AI tạo ra và nội dung do con người viết là một kỹ năng ngày càng cần thiết. Nó không chỉ giúp duy trì tính xác thực và chất lượng thông tin mà còn góp phần vào sự minh bạch trong kỷ nguyên số. Bài viết này sẽ đi sâu vào 5 dấu hiệu nhận biết văn phong đặc trưng của ChatGPT, giúp bạn đọc có cái nhìn sâu sắc hơn về cách “đọc vị” những nội dung được tạo ra bởi trí tuệ nhân tạo. Từ những từ ngữ sáo rỗng thường thấy đến cấu trúc câu lặp đi lặp lại, mỗi đặc điểm đều là một manh mối để bạn có thể tự tin xác định nguồn gốc của văn bản.
1. Sử Dụng Từ Ngữ Phổ Biến và Sáo Rỗng (Buzzwords)
Một số từ ngữ ban đầu nghe có vẻ thông minh và chuyên nghiệp, nhưng ngay khi chúng xuất hiện trong mọi đoạn văn, chúng lập tức mất đi ý nghĩa. Có một “mùi” ngôn ngữ đặc trưng chỉ cần đọc là biết ngay được viết bởi AI. Không phải vì những từ này sai ngữ pháp hay không đúng nghĩa, mà vì không có người thật nào lại nói hoặc viết như vậy, trừ khi họ đang cố gắng tạo ấn tượng trong một buổi phỏng vấn xin việc marketing. Các từ như kho báu vô giá, yếu tố thay đổi cuộc chơi, tối đa hóa, nâng cao, tối ưu hóa, mạnh mẽ, liền mạch, nâng tầm, đi sâu vào, bắt tay vào, và tất nhiên, bất cứ điều gì xảy ra trong một lĩnh vực nào đó.
Bạn sẽ nhận thấy những từ này xuất hiện rất thường xuyên trong các bài viết do AI tạo ra. Điều này không có gì đáng ngạc nhiên: ChatGPT được đào tạo dựa trên dữ liệu từ internet, và internet thì tràn ngập các nội dung được sao chép và chỉnh sửa. Vì vậy, khi bạn đọc một câu như “Hãy cùng đi sâu vào những phức tạp của giải pháp liền mạch này sẽ nâng tầm quy trình làm việc của bạn,” nó không còn nghe chuyên nghiệp nữa; nó nghe giống như AI. Một bài viết liên tục nói về việc “đi sâu vào những phức tạp” của một vấn đề nào đó hoặc coi mọi giải pháp là “yếu tố thay đổi cuộc chơi” cho thấy nó bị ảnh hưởng nặng nề bởi AI.
2. Các Mảnh Câu Hỏi Tu Từ (Rhetorical Fragments)
Các biện pháp tu từ là công cụ hữu ích trong văn viết. Chúng được sử dụng để khơi gợi sự tò mò, tạo sự tương phản hoặc mang lại cho người đọc một khoảnh khắc hồi hộp trước khi đưa ra câu trả lời. Nhưng giống như bất cứ thứ gì khác, chúng chỉ hiệu quả khi bạn thực sự có một “punchline” và không lạm dụng chúng quá nhiều.
Nhiều người không phải là fan của các mảnh câu hỏi tu từ, nhưng AI dường như rất “yêu thích” chúng. Hãy xem các ví dụ dưới đây, những câu này thường xuyên xuất hiện trong các phản hồi của ChatGPT:
“Và điều tồi tệ hơn là gì? Nó đang khiến mọi người lười biếng.”
“Vấn đề là gì? Microsoft không làm những gì nó phải làm.”
“Điều còn lại? Toàn bộ mớ hỗn độn tương thích.”
“Và một điều nữa? AI đang ngày càng giống mọi thứ khác trên internet.”
Ví dụ ChatGPT sử dụng các mảnh câu hỏi tu từ làm rối văn phong
Bạn sẽ nhận thấy cấu trúc luôn giống nhau. Một cách khắc phục nhanh chóng là biến chúng thành các mệnh đề hoàn chỉnh bằng cách thay dấu hỏi bằng “là” hoặc “là rằng”. Bằng cách này, bạn có một câu mang ý nghĩa thực sự mà không gây gánh nặng cho người đọc.
- Điều tồi tệ hơn là nó đang khiến mọi người lười biếng.
- Vấn đề là Microsoft không làm những gì nó phải làm.
- Điều còn lại là toàn bộ mớ hỗn độn tương thích.
- Một điều nữa là AI đang ngày càng giống mọi thứ khác trên internet.
3. Cấu Trúc Câu Thêm Đuôi Phân Từ (Participial Add-Ons)
Đây là một cấu trúc câu khác mà AI đặc biệt ưa chuộng. Một cấu trúc thêm đuôi phân từ xảy ra khi bạn mô tả một hành động, thêm dấu phẩy, và sau đó thêm một cụm từ thứ hai để giải thích kết quả hoặc tác động của hành động đó.
Minh họa ChatGPT lạm dụng cấu trúc câu thêm đuôi phân từ trong văn bản
Mặc dù về mặt ngữ pháp không sai, nhưng cấu trúc này hiếm khi mang lại trải nghiệm đọc mượt mà. Bạn sẽ nhận ra nó ngay lập tức một khi bạn bắt đầu để ý. Nhiều người đã nhận ra điều này từ lâu, vì cấu trúc câu này là một trong những lý do chính khiến các công cụ kiểm tra AI có thể gắn cờ bài viết của bạn. Dưới đây là các ví dụ trực tiếp từ ChatGPT khi tôi hỏi nó về Excel:
“Trình hướng dẫn biểu đồ tạo ra các đường xu hướng, minh họa quỹ đạo tăng trưởng theo thời gian.”
“Công cụ lọc thu hẹp các bản ghi, tập trung vào các giao dịch ưu tiên chỉ trong vài giây.”
“Các macro VBA tự động hóa các tác vụ lặp đi lặp lại, tăng hiệu quả trên các tập dữ liệu lớn.”
“Bảng Pivot tổng hợp các mục theo danh mục, hiển thị các mẫu chi tiêu chỉ trong nháy mắt.”
Trong hầu hết các ví dụ này, phần thứ hai không thêm bất cứ điều gì mà không thể được viết rõ ràng hơn bằng cách sử dụng từ “và”. Về cơ bản, AI đang cố gắng gộp hai ý tưởng lại với nhau thay vì để mỗi ý tưởng đứng độc lập hoặc luân chuyển tự nhiên với một từ nối rõ ràng.
Những câu này có thể được cải thiện bằng cách chọn một động từ chính mạnh mẽ hơn, tách ý thành hai câu, hoặc đơn giản là thay thế dấu phẩy và phân từ bằng từ “và”. Lấy ví dụ về công cụ lọc:
| Gốc | Tối ưu hơn |
|---|---|
| Công cụ lọc thu hẹp các bản ghi, tập trung vào các giao dịch ưu tiên chỉ trong vài giây. | Công cụ lọc thu hẹp các bản ghi và làm nổi bật các giao dịch ưu tiên chỉ trong vài giây. |
4. Định Nghĩa Đối Lập (Contrastive Redefinitions)
Đây là một thủ pháp văn học mà lẽ ra phải mang lại sức mạnh nhưng lại bị AI “bóp méo” hoàn toàn. Các nhà văn thường sử dụng cấu trúc hai phần để tăng kịch tính: trước tiên họ bác bỏ một điều gì đó là bình thường, sau đó họ tuyên bố nó là phi thường.
Cấu trúc chung là “Đây không chỉ là X. Nó là Y.” Được sử dụng một cách tiết kiệm, nó sẽ hiệu quả. Nhưng ChatGPT không hiểu “tiết kiệm” nghĩa là gì.
Một số ví dụ từ một phiên làm việc với ChatGPT:
“Đây không phải là sự tiến hóa tuyến tính—nó là một mạng lưới rễ cây.”
“Adriana không phải là tổng hợp nguồn gốc của cô ấy—cô ấy là một cái gì đó mới, được rèn giũa trong mâu thuẫn.”
“Sự pha trộn không phải là sự pha loãng. Đó là sự biến đổi.”
“Đây không chỉ là một con đường sự nghiệp—nó là một quỹ đạo biến hình.”
“Con đường của bạn không chỉ mang tính logistics. Nó mang tính bản thể học.”
“Sao lưu dữ liệu Gmail của bạn không chỉ thông minh—nó là điều cần thiết.”
Sáu trong số các ví dụ này đến từ cùng một cuộc hội thoại với ChatGPT! Thật đáng tiếc, vì bản thân cấu trúc này rất vững chắc. Tuy nhiên, mục đích của cấu trúc này là tạo ra sự căng thẳng và giải quyết. Khi mọi thứ đều được định nghĩa lại thành một cái gì đó thơ mộng hơn hoặc “sâu sắc” hơn, nó sẽ mất đi ý nghĩa.
ChatGPT lạm dụng cấu trúc định nghĩa đối lập làm giảm tính thuyết phục
Khi bạn thấy một bài viết liên tục khẳng định “đây không chỉ là một điều—nó thực sự là một bước đột phá vũ trụ, định hình lại tâm hồn, siêu hình,” hãy dừng lại và tự hỏi: liệu nó có thực sự mang lại cảm giác đó không? Nếu không, thì rất có thể nó được viết bởi AI.
5. Lạm Dụng Dấu Gạch Ngang Giữa Câu (Em Dash Splices)
Dấu gạch ngang giữa câu (em dash) là một công cụ tuyệt vời. Chúng linh hoạt, phong cách và có thể làm cho một câu trở nên năng động hơn. Nhưng ChatGPT thực sự “điên cuồng” với chúng. Yêu cầu nó viết một bài blog đơn giản về việc lập kế hoạch cho một chuyến đi cuối tuần, và đột nhiên cứ ba câu lại có một câu vướng phải dấu gạch ngang.
Ví dụ về việc ChatGPT lạm dụng dấu gạch ngang giữa câu gây khó đọc
Hãy nhìn xem! Không chỉ có quá nhiều dấu gạch ngang; mà hầu hết chúng thậm chí không có ý nghĩa. Mọi sự tạm dừng, mọi sự chuyển đổi, mọi ý nghĩ nằm trong dấu ngoặc đơn đều có một dấu gạch ngang riêng. Nó có thể tạo cảm giác thú vị trong vài dòng đầu tiên, nhưng rất nhanh chóng nó trở nên chóng mặt. Nhiều trong số những dấu ngắt đó sẽ hiệu quả hơn khi là dấu phẩy, và một vài cái có thể đứng độc lập như những câu riêng.
Sức mạnh của dấu gạch ngang nằm ở sự khan hiếm của nó, và khi bị lạm dụng, nó trở nên vô nghĩa. Vì vậy, khi bạn nhận được một bài viết đầy rẫy dấu gạch ngang từ một người hiếm khi sử dụng chúng, bạn có thể chắc chắn rằng họ không phải là người viết. ChatGPT đã viết nó.
Tất nhiên, tất cả những đặc điểm văn phong này cũng tồn tại trong văn viết của con người. Không có đặc điểm nào trong số chúng tự bản thân chứng minh rằng một văn bản được tạo ra bởi AI. Nhưng khi bạn phát hiện chúng được sử dụng một cách kỳ lạ, quá mức, hoặc một vài trong số những dấu hiệu “báo động” này xuất hiện cùng lúc, đó là lúc bạn nên nâng cao cảnh giác. Việc nắm vững những dấu hiệu này không chỉ giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về nguồn gốc thông tin mà còn góp phần nâng cao khả năng phân tích và đánh giá nội dung trong thời đại số.
Bạn có muốn thử áp dụng những kiến thức này để phân tích một văn bản cụ thể không? Hãy chia sẻ ý kiến hoặc những phát hiện của bạn về văn phong AI trong phần bình luận bên dưới!
